Σωφρονιστικά Ιδρύματα

Ο εγκληματίας είναι μια ανθρώπινη οντότητα - βαθιά προβληματική, χωρίς άλλο - αλλά ανθρώπινη οντότητα. Η ανατοποθέτηση της προσωπικότητας αυτής σε μια βάση που θα της επιτρέψει να λειτουργεί ομαλά, απαιτεί ένα έργο πολυσύνθετο, που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να εκπληρώσει η φυλακή εφ' όσον η όλη ιδέα της σύλληψης στηρίζεται στην ιδέα της ανταπόδοσης και της προστασίας της κοινωνίας από μια επικίνδυνη προσωπικότητα.

Βεβαίως, υπάρχει σήμερα μια πολύ ισχυρή τάση να υποκατασταθεί η φυλακή από άλλες, "ανοιχτές" μορφές σωφρονισμού, αλλά ακόμα οι μορφές αυτές βρίσκονται στο στάδιο πειραματισμού και η σχετική αναζήτηση δεν έχει κατασταλάξει σε οριστικά συμπεράσματα για την εφαρμοσιμότητα και την αποτελεσματικότητά τους.

Δεδομένου, λοιπόν, ότι η φυλακή παραμένει με τη μορφή του κλειστού ιδρύματος σωφρονισμού, είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε κάτω από ποιους όρους μπορεί να βοηθήσει τον κρατούμενο να εξανθρωπιστεί. Πρωταρχική προϋπόθεση είναι η εξασφάλιση της ανθρώπινης μεταχείρισης και του σεβασμού της προσωπικότητας του κρατουμένου. Αυτό, όμως, είναι αδύνατο, αν το μορφωτικό επίπεδο και η ποιότητα του σωφρονιστικού προσωπικού δεν είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη που είναι σήμερα.

Πέρα, όμως, από αυτό, χρειάζεται και εξειδικευμένο προσωπικό, που θα συγκροτείται από γιατρούς, ψυχιάτρους, κοινωνιολόγους, ψυχολόγους και παιδαγωγούς, που θα βρίσκονται σε συνεχή επαφή με τους κρατουμένους, θα γνωρίζουν και την παραμικρή πτυχή της προσωπικότητάς τους, ώστε να μπορούν να παρεμβαίνουν συνδυαστικά με τη στόχο τη θετική ανασυγκρότηση της αντίληψής τους για τη ζωή και τη συμπεριφορά τους.

Η πολλαπλή ενεργοποίηση των θετικών στοιχείων της προσωπικότητας από το ίδιο αυτό ειδικευμένο προσωπικό, όχι η απονέκρωση ή η εξόντωση της μέσα σ' ένα κλίμα βίας και διαφθοράς, που επικρατεί στις σημερινές φυλακές, είναι ο βασικός στόχος.

Μόνο τέτοιας κατηγορίας προσωπικό μπορεί να πετύχει την "ανακοινωνικοποίηση", δηλαδή την ανατοποθέτηση του κρατουμένου στη σχέση του με την κοινωνία. Όμως η αποστολή κι αυτών ακόμα των προσώπων δε θα καρποφορήσει, αν η φυλακή εξακολουθεί να είναι κενοτάφιο, τόπος αδρανοποίησης, χώρος για ζωντανούς νεκρούς. Εργαστήρια, βιβλιοθήκες, γυμναστήρια, θέατρα, μαθήματα και διαλέξεις πρέπει να υπάρχουν σε κάθε σύγχρονη φυλακή. Περιττό, βέβαια, να τονιστεί η ανάγκη άριστων συνθηκών διατροφής, πλήρους ιατρικής παρακολούθησης και περίθαλψης, δυνατοτήτων συχνής και άνετης επαφής με την οικογένεια.

Αν, βέβαια, δε συνειδητοποιήσουμε ότι οι τρόφιμοι των φυλακών δεν είναι μόνο θύτες, αλλά πολύ περισσότερο θύματα των παραλογισμών, των αντιφατικοτήτων και των αδικιών της κοινωνίας, ποτέ δε θα καταλάβουμε ότι ο εγκληματικός "πληθυσμός" καταβάλλει ένα τεράστιο τίμημα για λάθη, που, σε τελευταία ανάλυση, είναι λάθη όλων μας.

Και φυσικά, μόνο μ' αυτή τη συνειδητοποίηση θα δούμε ότι οι φυλακές δεν επιτρέπεται να είναι κρανίου τόπος και σχολεία εγκληματικότητας -όπως στην πραγματικότητα είναι σήμερα-,αλλά πρέπει να γίνουν σταθμοί ουσιαστικής επανατοποθέτησης του ανθρώπου απέναντι στον εαυτό του και την κοινωνία.

Αυτά όλα βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, γιατί μακροπρόθεσμα μόνο το σύστημα των ανοιχτών φυλακών μπορεί να ξεπεράσει τις βαθύτατες και καταστροφικές αντιφάσεις που περικλείει η στέρηση της ελευθερίας, που συνεπάγεται η φυλάκιση.

Β. Φίλιας, Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις

Σχόλιο: Το κείμενο αυτό αναρτήθηκε προκειμένου να αφιερώσουμε λίγο χώρο στο θέμα των φυλακών και του σωφρονισμού. Μέσα στην εβδομάδα θα αναρτηθούν παρόμοια κείμενα! Εάν έχετε κι εσείς κάποιο κείμενο, στείλτε μας e-mail στο g.karatheodoris@gmail.com